Osmanlı döneminde verilen ilkokul ve ortaokul eğitimi bugünün üniversiteleriyle yarışır bir konumda bulunuyordu. Bir vatandaşın incelediği Osmanlı dönemine ait ilkokul ve ortaokul diplomaları vaziyeti gözler önüne seriyor. Osmanlı devletinin son zamanlarında verilmiş bir ilkokul diploması. Bozkır Kovanlıktan, Noter Emeklisi Mehmet Yaman’ın gönderisi.
Osmanlı'nın son dönemlerinde verilmiş ilkokul ve ortaokul diplomaları hakkında bilgi veren Mehmet Yaman o dönemde amcasının Konya'nın Bozkır ilçesi Kovanlı Köyü'nde aldığı diplomayı gösterme amacının bugün ile mukayese olduğunu söyledi. Osmanlı’nın güçlü eğitimini ve nesilleri yetiştirmesindeki rolünü anlatan, ilkokul seviyesi de olsa her dersin ayrı ayrı öğretmenin bulunduğunu söyleyen Mehmet Yaman, amcasına ait ilkokul diplomasındaki derslerin isimlerini ve diplomanın detaylarını şöyle sıraladı:
Diplomanın üzerinde derslerin tümü, derslerden alınan notlar, o derslerin öğretmenlerinin isimleri ve imzaları var. Bu ilkokul diploması fotokopi falan değil orijinaldir. İlkokullarda sınıf öğretmenleri değil her dersin öğretmeni ayrıydı. Niye anlatıyorum bunları? Biraz sonra mukayese edeceğiz.
Diplomanın en üstünde ne yazılı? “Nazaratı” (Kitabi bilgiler), “Celile-i” (Güzel ve kıymetli), “Maarifi Umumiye” (Milli Eğitim Bakanlığı), “Mekatibi İptidaiye” (İlkokul mektepleri), “Şehadetnamesi” (Diploması). Bizim çocukluğumuzda diplomaya şehadetname derlerdi.
İlkokulda görülen dersler: “Kur’an-ı Kerim”, “Tecvit”, “İlmi Hal", “Ahlak”, “Sarf-ı Osmani” (Osmanlıca dil bilgisi), “İmla” (Osmanlıca yazı bilgisi), “Kıraat” (Osmanlıca okuma), “Hesap” (Matematik-Geometri), “Coğrafya”, “Tarih-i Osmani” (Osmanlı Devleti Tarihi), “Sülüs” (Hat dersinde yazı çeşidi), “Rik’a” (Hat dersinde güzel yazı çeşidi). Bu da güzel sanatlar akademisinin üniversite çağındaki gençlerin branşı ve Elişi. Öğrencinin künyesi, öğretmenlerin isimleri ve 10 üzerinden verdikleri notlar.
İlkokul diploması alındıktan sonra öğrenciler ortaokula başlardı. Ortaokul diplomasında “Devlet-i Aliyye-i Osmaniye” yani “Yüce Osmanlı Devleti”. Tarihte hiçbir zaman Osmanlı İmparatorluğu ismi geçmemiştir.
… “Devlet-i Aliyye’i Osmaniye”, Osmanlı İmparatorluğu değil bunu da İmparatorluk şeklinde dönüştürdüler. Rahmetli Prof. Dr. Halil İnalcık bile uzun süre hep Osmanlı İmparatorluğu dedi! Ne zamana kadar? Vefatına yakın bir süreye kadar hep öyle dedi. Sonra “Devlet-i Aliyye-i Osmaniye” diye kitap yazmaya başladı. Bu bir politik, tarihi şuur meselesidir. Peki İmparatorlukla “Devlet-i Aliyye-i Osmaniye” arasında ne fark var?
Rus İmparatorluğu, Felemenk İmparatorluğu, İngiliz İmparatorluğu, Cermen İmparatorluğu diyebilirsiniz ama Osmanlı İmparatorluğu diyemezseniz. İmparatorlar emperyalist zihniyetindedir, işgalcidirler. Yer altı yer üstü zenginliklerini, insanları sömürürler ve merkezlerine alırlar. Ama Osmanlı işgal etmiyor, Osmanlı fethediyor. Fethetmek demek; İnsaniyete, doğruluklara, güzelliklere, adalete açmak demektir.
Fethettikleri yerlerin insanlarını sömürmedi, orayı, oranın insanları ile yönetti, değerlendirdi ve Payitaht’tan İstanbul’dan oraya maddi ve manevi ekonomik takviyelerde bulundu. Ne fiziken, ne fiilen, ne de resmen asla işgalci değildir. İmparator değildir, devletin gücü Osmanlı devletidir. Yüceliğini onlarla gösterdi.
Şimdi, Mekatib-i Rüştiye-i Şehadetnamesi derslerine bakalım; İlkokuldaki sistemin aynısı.
“Kur’an-ı Kerim”, “Tecvid”, “Ulum-i Diniyye” (Dini ilimler. seviyesi yüksek), “İlm-i Ahlak” (ahlak ilmi, seviyesi ne kadar yüksek), “Sarf ve Nahv-i Osmani”, “Kitabet”, “İmla ve Kıra’et”, “Arapça”, “Farsça”, “Malumat-ı Zira`iyye” (zirai konularla ilgili teknik bilgiler), “Hesap”, “Hendese” (mühendislik bilgileri), “Coğrafya”, “Tarih” (ilkokuldaki Osmanlı tarihiydi şimdi ise diğer devletler), “Hıfzu’s-Sıhha” (Koruyucu sağlık dersleri), “Resim”, “Hüsn-i Hat”.
Ortaokulda 2 tane yabancı dil. Neden? Fransızca, Almanca, İngilizce yok. Çünkü onlar o zaman Uluslararası diller değildi. Dünya dili Arapça ve Farsça’ydı. Günümüzdeki yüksek eğitimlerde bile yabancı dil yok. Doçentlikte bir tane yabancı dil var. Eskiden iki taneydi, şimdi bir taneye düşürdüler. Profesörlerde bir adet yabancı dil var. Ortaokul diplomasında da öğretmenlerin isimleri, imzaları, mühürleri ve 10 üzerinden ders notları var.
Şimdi iki devrin eğitim sistemini, diplomasını mukayese edelim. Hatırlarsanız eski Milli Eğitim ve Devlet Bakanlarımızdan Ali Naili Erdem vardı. O beni çalıştığım günlerde ziyaretime gelmişti. Kendisiyle o zamanlar konuşmuştuk. Kendisine iki devrin eğitim karşılaştırmasını yapabilir misiniz? diye sormuştum. Bana ne demişti biliyor musunuz? Bırakın mukayeseyi biz bunu yakalayamayız, diplomadaki şu sistemi yakalamamız mümkün değil, bugün olmadığı gibi bu şartlarda gelecekte de yakalayamayız demişti.
Cumhuriyet Gazetesi Yazarlarından Mustafa Şerif Onaran bunu gördüğünde şok olmuştu. Böyle olduğunu zannetmiyorum demişti. Hoşça kalın. Kaynak: Yeni Akit’in Haberleştirdiği haber. Haberde videosu da mevcut.- SHM: 12.07.2021-Konya-Bozkır-Sırıstat Haber Merkezi - Hoşça kalın.
YORUMLAR